تحلیل یونگی مفهوم بسط

بَسط: گشوده‌شدن روان به‌سوی هستی، فراخ‌شدن سینه برای پذیرش پیچیدگی زندگی، و حالتی از وسعت درون که تو را از تنگی واکنش به افق پذیرش می‌رساند. بسط، تجربهٔ گشایشِ هستی در جان انسان است—even اگر پیش از آن، در قبض بوده‌ای

واژه‌ی بَسط و ریشه‌های آن در قرآن، اغلب در تقابل با «قبض» می‌آید—نه فقط به‌معنای گشایش رزق، بلکه گشودگی در سینه، وسعت روان، فراخی حضور، و حتی معنایی کیهانی.

برجسته‌ترین نمونه‌ها:

• اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ (بقره/۲۴۵)
• فَأَمَّا إِنسَانٌ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ (فجر/۱۵) ← ذهن خطی، بسط را با لطف اشتباه می‌گیرد.

در قرآن، گاه بسط به‌معنای افزایش مال و قدرت است (مثل داستان طالوت)، گاه به‌معنای شرح صدر (سعه‌ی روانی موسی)، و گاه به‌معنای اراده‌ی خداوند در گشودن یا تنگ‌کردن امور.
در روان‌شناسی یونگ نیز، بسط حالتی از فراخی روان است که پس از عبور از مرحله‌ی قبض پدید می‌آید.

۱. بسط و ایگو: خروج از کنترل، ورود به جریان

ایگو می‌خواهد همه‌چیز تحت کنترلش باشد:

• برنامه‌ریزی کند،
• تحلیل کند،
• نتیجه را تضمین کند.

اما بسط، لحظه‌ای‌ست که ایگو دست از کنترل برمی‌دارد—و ناگهان احساس وسعت می‌آید.
نه چون چیزی را عوض کرده‌ای، بلکه چون دیگر نمی‌جنگی.

بسط، در این معنا، تجربه‌ای‌ست شبیه به:

• آرامش بعد از گریه،
• وسعت بعد از تسلیم،
• یا گشایش بی‌دلیل پس از روزهای تنگی.

۲. بسط و سایه: وسعت یعنی جا دادن تاریکی هم

ما بسط را گاهی فقط به‌معنای نور، شادمانی، یا موفقیت می‌فهمیم؛
اما بسط اصیل، توانایی جا دادن نور و تاریکی با هم است.

یعنی:

• تو هنوز زخمی هستی، اما بسته نیستی؛
• ترس داری، اما سینه‌ات تنگ نشده؛
• میل و خشم را می‌شناسی، اما از آن‌ها نمی‌گریزی.

یونگ می‌گوید: «رشد روانی، زمانی آغاز می‌شود که روان، بتواند تناقض را در خود جا دهد—not حذف کند.»
این، همان بسط است.

۳. بسط و قبض: نفسِ دوگانهٔ روان

در قرآن و عرفان، قبض و بسط دو روی یک سکه‌اند:

• قبض: تنگی، سکوت، بسته‌شدن، بی‌معنایی
• بسط: گشایش، حضور، آرامش، روشنایی

اما نکته مهم این است که:
بسط، از دلِ قبض می‌آید—not بدون آن.

در روان‌شناسی یونگ نیز، دوره‌های فروبستگی (depression) یا تردید، اگر به‌درستی زیسته شوند، منجر به بسط می‌شوند—نه از طریق فرار، بلکه از طریق عبور.

۴. بسط و شرح صدر: گشودگیِ روانی برای پذیرش آنچه هست

در قرآن آمده: أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ (انشراح/۱)

یعنی: آیا سینه‌ات را نگشودیم؟

شرح صدر، شکل روانی بسط است:

• توان پذیرش ابهام،
• تحمل سؤال بی‌جواب،
• بودن با درد، بدون واکنشِ فوری.

در روان، این حالت به‌معنای «ظرف وسیع‌تری شدن» است—not حل تمام مشکلات.

۵. بسط و خویشتن: وقتی روان با مرکز خود در تماس است

بسط، اغلب نتیجهٔ تماس روان با خویشتن (Self) است:

• لحظه‌ای از شهود،
• آرامشی ناگهانی،
• فهم معنایی پنهان،
• یا فقط یک «حضور گرم» در دل هیچ.

یونگ این را inflation مثبت می‌نامد:
حالتی که در آن ایگو با خویشتن همسو شده—not متورم، بلکه هم‌نوا.

در آن لحظه، انگار روان می‌گوید: وَاللهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ صَدْرًا، لا جَیْبًا – بسطِ جان، نه صرفاً دارایی.

۶. بسط و دعا: زمانی که می‌گویی "نمی‌دانم"، اما باز می‌گشایی

در قرآن، موسی پیش از رفتن به سوی فرعون، نمی‌گوید «به من قدرت بده»،
بلکه می‌گوید:
رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي (طه/۲۵)

یعنی: "سینه‌ام را باز کن"؛ چون فقط در بسط، می‌توان حتی با ترس روبه‌رو شد.

در روان، این دعا، نماد پذیرش و درخواست هم‌زمان است؛ یعنی:

• نمی‌دانم،
• ولی می‌خواهم باز باشم،
• بگشا—even اگر نمی‌فهمم چه می‌شود.

۷. بسط و اخلاق روانی: انسانِ بسط‌یافته، تنگ‌دل نیست

کسی که در بسط است:

• قضاوت نمی‌کند؛
• دیگران را جا می‌دهد—even اگر متفاوت باشند؛
• لازم نمی‌بیند ثابت کند درست می‌گوید.

چون بسط، نوعی آرامش بنیادین می‌آورد—not سستی، بلکه پذیرش.

یونگ می‌گوید: «انسانی که با سایه‌اش آشتی کرده، جا دارد—not فقط برای نور، بلکه برای دیگری.»

جمع‌بندی: بَسط، حالتی روانی و معنوی‌ست که در آن، انسان از حالت تنگ‌سینه و واکنش‌گر خارج می‌شود، و به گشودگی‌ای می‌رسد که او را با خود، با دیگری، و با هستی آشتی می‌دهد. بسط، ثمرهٔ عبور از قبض است—not نشانهٔ بی‌دردی

در روان، بسط را می‌توان چنین شناخت:

• احساس وسعت درون، بدون اینکه اتفاق بیرونی خاصی افتاده باشد،
• آرامشی شبیه شهود، که به‌جای فوریت، صبر می‌آورد،
• پذیرفتن پیچیدگی زندگی، بدون نیاز به پاسخ فوری،
• و لبخندی که در دل تردید، سکوت، یا حضور دیگری جوانه می‌زند.

پیام بسط این است: «لازم نیست همه‌چیز را بدانی؛
لازم نیست فوراً واکنش بدهی؛
فقط باز بمان—even اگر نمی‌دانی چرا.
چون بسط، یعنی جا داری—برای معنا، برای رنج، برای دیگری.»

و پیام نهایی: «بسط، نعمت گشودگی‌ست—not آسودگی.
هدیه‌ای از دل قبض، برای زیستن در دل پیچیدگی.»