سوره الشعراء، که به‌ظاهر درباره شاعران است، در واقع مجموعه‌ای از قصه‌های پیامبران است: موسی، ابراهیم، نوح، هود، صالح، لوط و شعیب. در پایان، به‌طور ناگهانی و گزنده، از شاعران سخن گفته می‌شود. این سوره بیش از آن‌که گزارش تاریخی باشد، روایتی از پیام‌های درونی روان انسان در قالب کهن‌الگوها و صداهای نادیده است.
در روان‌شناسی تحلیلی یونگ، اسطوره‌ها و شخصیت‌های پیامبرگونه، بازتاب نیروهای بنیادین روان هستند که در سفر فرد به‌سوی خودِ حقیقی، نقشی کلیدی دارند. و شاعران، در انتهای سوره، نه تنها اهل تخیل، بلکه نماد آن بخشی از روان ما هستند که از معنا بریده، و در زبانی باشکوه، گاه سایه را تقدیس می‌کنند.
سوره الشعراء، در حقیقت، بازنمایی مبارزه دائمی انسان با فرافکنی، انکار، و مقاومت در برابر پیام ناخودآگاه است. هر پیامبری در این سوره، بخشی از روان ماست که صدای «نور» را می‌آورد—اما آن‌چه در برابرش قرار می‌گیرد، همواره سایه است.
ساختار سوره، تکراری و موزاییکی است: پیامبر می‌آید، هشدار می‌دهد، با تمسخر روبه‌رو می‌شود، اقوامش انکار می‌کنند، و در نهایت هلاک می‌گردند.
در نگاه یونگی، این تکرار، نوعی نمایش روان‌درامای درونی انسان است: بارها در طول زندگی، صدای خویشتن به سراغ ما می‌آید—از طریق بحران، الهام، رؤیا، یا درد. و هر بار، ما یا می‌شنویم، یا همان انکارها را تکرار می‌کنیم.
تکرار این ساختار، ما را با این حقیقت روبه‌رو می‌کند:
"اگر درس روانی را نیاموزی، بارها برایت تکرار خواهد شد."
داستان موسی و فرعون، بخش گسترده‌ای از سوره را به خود اختصاص داده است. موسی، پیامبر مهربان و ترسان، با صدای درونی‌اش روبه‌رو می‌شود. فرعون، شخصیتی مستبد و مغرور، انکارکننده است.
در یونگ، این دو، قطب‌های متضاد روان انسان هستند:
موسی با تردید شروع می‌کند ("خدای من، زبانم بسته است...")، اما به گفت‌وگو تن می‌دهد. یونگ می‌گوید: تحول روانی، نه با قطعیت، بلکه با صداقت آغاز می‌شود.
هر پیامبر در این سوره، تمثیلی از نوعی نیروی روانی است:
در زبان یونگی، این‌ها همان نهادهای درونی در سفر تفرد هستند. اگر یکی انکار شود، دیگری ظهور می‌کند. روان تا هنگام شنیدن، خاموش نمی‌ماند.
مخالفان پیامبران، همیشه با یک واکنش روبه‌رو می‌شوند:
«إِنْ أَنتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا...»
یعنی: چرا باید حرف شما را گوش کنیم؟ شما هم مثل مایید!
در روان‌شناسی، این دفاعی‌ترین پاسخ در برابر تغییر است: نفی تفاوت، و کاهش پیام به سطح آشنا. انسان وقتی نمی‌خواهد صدایی را بشنود، آن را کوچک می‌کند، مسخره می‌کند، یا به سخره می‌گیرد.
سوره، با تکرار این پاسخ، ما را با مکانیزم مشترک ذهن آشنا می‌کند:
"در لحظه‌ی ترس از معنا، سایه‌ات را بر پیام می‌افکنی."
در پایان سوره، ناگهان سخن از شاعران به میان می‌آید:
«وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ... أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ...»
شاعران، در این توصیف، موجوداتی‌اند بی‌مرکز، متغیر، در حال گریز. آن‌ها می‌گویند، اما عمل نمی‌کنند؛ می‌نویسند، اما نمی‌زیند.
در نگاه یونگ، شاعر اگر به ناخودآگاه وصل باشد اما نتواند آن را ادغام کند، دچار آلودگی روانی می‌شود—کلمات زیاد، اما معنا اندک؛ الهام بسیار، اما انسجام کم.
با این حال، سوره استثنا قائل می‌شود:
«إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ...»
یعنی: شاعر اگر صداقت درون و عمل را یکپارچه کند، از این بی‌مرکزی می‌گریزد. در خوانش یونگی: اگر قدرت نمادسازی‌اش را با اخلاق و خودآگاهی همراه کند، به شفادهنده‌ای بزرگ بدل می‌شود.
در ابتدای سوره آمده که پیامبر، از اندوهِ انکار مردم، نزدیک است خودش را نابود کند:
«لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ...»
این جمله، تصویری دردناک از فردی‌ست که معنا را درونش می‌سوزاند، اما بیرون درک نمی‌شود.
در روان‌شناسی، این مرحله‌ای‌ست که خودآگاه، بار حقیقت را بیش از حد بر دوش می‌گیرد، بدون اینکه روان جمعی آماده باشد.
سوره به پیامبر (و به ما) می‌گوید: وظیفه‌ی تو، ابلاغ است، نه مالکیت حقیقت. تو فقط صدا هستی، نه نتیجه.
سوره الشعراء، سوره‌ی انتخاب است:
یونگ می‌گوید: روان انسان، هم پیغمبر دارد، هم شاعر. یکی می‌سازد، یکی می‌گریزد.
و سوره می‌گوید:
"صدایی که تو را به خویشتن بازمی‌گرداند، نور است. اما صدایی که تنها تو را سرگشته‌تر کند، سایه‌ای در لباس الهام است."
سوره الشعراء، در خوانش یونگی، روایت درونی روان انسان در مواجهه با صدای حقیقت و وسوسه‌ی فرافکنی است. در این سوره:
پیام نهایی سوره چنین است:
"صدای درون، اگر شنیده نشود، خاموش نمی‌شود؛ فقط از شکل حقیقت به زبان سایه درمی‌آید. و تو، تنها زمانی به روشنی می‌رسی که با صداقت، میان پیامبر و شاعر درونت تمایز قائل شوی."
